Als er een sector is waarin Nederland als moederland zijn koloniale nazaten naar hartenlust heeft laten spartelen en ravotten, is het de toerisme-industrie. Het resultaat was duidelijk zichtbaar bij de staatshervorming van 2010, toen de Nederlandse Antillen als semi-onafhankelijke staat werden ontbonden en de vier grotere eilanden het bos in werden gestuurd met toerisme als enig legaal verdienmodel van betekenis.
Bonaire is een van de vier en hoewel het zich formeel – binnen het publiekrechtelijk kader van het koninkrijk – als openbaar lichaam onderscheidt van de andere drie, die zich land mochten noemen, is er in economisch opzicht weinig verschil. Al valt gemakkelijk staande te houden dat ‘Europees Nederland’ hier een grotere verantwoordelijkheid draagt dan de andere landen (Curaçao, Aruba en Sint Maarten). En dat het die in de praktijk vaak aan zijn laars lapt.
Aanvankelijk liep het toerisme in het openbaar lichaam Bonaire (OLB) niet zo hard van stapel als bij de grote broers. Men leek hier wel tevreden met de rol van best bewaard geheim en toevluchtsoord voor specifieke groepen zoals plankzeilers en kitesurfers dan wel liefhebbers van rust en natuur. Maar toen een vakantie in Caribische wateren betaalbaar werd voor de gewone mens in welvarend Europa en Noord-Amerika, werden de kaarten opnieuw geschud en was de verleiding meer dan een graantje mee te pikken onweerstaanbaar.
Tientallen grote en kleine eilanden in een en dezelfde zee, die elkaar de tent uit vechten in de beschikking over een gelijkaardige kip met gouden eieren: ga daar maar aanstaan! Te meer omdat je als verkoper onder druk wordt gezet door de nodige, overwegend buitenlandse, luchtvaartmaatschappijen, rederijen, projectontwikkelaars, hotelketens, bouwbedrijven, importeurs en leveranciers die vroeg of laat ook wat willen verdienen. Geen wonder dat het bestuur van het OLB zich in 2017 graag de les liet lezen door het Institute for Tourisme studies van de University of Central Florida.
Weet je wat jullie moeten doen, zeiden de geleerden, gaan voor Blue Growth! Dat is helemaal hot in de Europese Unie en in Washington bij de Wereldbank? They love it. Groen is passé, laat dat maar aan anderen over, profileer je als de First Blue Caribbean Destination en – let wel – synergizing people and nature. Mik op het hogere segment, vier sterrenniveau, die blijven langer en geven meer uit, en betrek ook de hele bevolking erbij. Die zorgt voor de unieke sfeer en de authenticiteit.
Het instituut wist maar al te goed wat ze in Kralendijk wilden horen, dus daar werd blindelings het Strategic Tourisme Masterplan (STMP) voor kennisgeving aangenomen en kregen ze pas later – toen de garantie allang verlopen was – door dat ze er geen chocola van konden maken. Maar de verkiezingen van maart 2019 naderden en gezaghebber Edison Rijna hakte sowieso niet graag knopen door. Wel liet de man zich door de winnaar van de verkiezingen overhalen een ander adviesbureau in te schakelen om op korte termijn iedereen te verrassen met een heus tienjarenplan. Wat lag toen meer voor de hand dan het rustende STMP te integreren in het Masterplan 2030? Ondertussen steeg in 2019 het aantal buitenlandse bezoekers per vliegtuig door tot bijna 160.000, aldus een berekening van het CBS, en ging het aantal cruisetoeristen richting half miljoen (458.000).
Op 27 maart 2020 – joekels van schepen, verstopte wegen, dampende terrassen, telkens opnieuw duizenden gasten hakend naar tijdverdrijf – wees alles op nieuwe records, toen in één vloek de tent op slot ging en iedereen in quarantaine. Maar niet om zich eens achter de oren krabben over massatoerisme. Wat konden ze werkelijk waar maken van de gewekte verwachtingen? Was de infrastructuur er wel op berekend, waren de bewoners voldoende voorbereid en genegen? Het belabberde wegennet maakte langzamerhand deel uit van de folklore, het openbaar vervoer nog slechts een sprookje, ezels en geiten beter beschermd dan voetgangers en fietsers. Waar moesten ze het nodige personeel vandaan halen? Was het niet al erg genoeg, met zoveel illegalen? En al dat extra afval, stond de centrale vuilnisbelt niet op omvallen?
Toen de eerste schrik was weggeëbd, bleek het geloof in de eeuwig durende rijkdom die Bonaire de mensheid te bieden had nog ongebroken, zelfs onaangetast. Geen wonder dat al die tijd, ondanks de beperkende maatregelen, juist de ontginning van percelen en allerhande bouwactiviteiten in een hogere versnelling waren doorgegaan in plaats van op een lager pitje gezet. Mèt de gebruikelijke klachten van ‘autochtone’ bedrijven dat ze werden achtergesteld bij ‘buitenlandse’ collega’s.
De eerste mijlpaal in een onbekommerde hervatting van de race naar de top was begin november van het afgelopen jaar de overeenkomst van de Tourism Corporation of Bonaire (TCB) met het reclamebureau Diamond Public Relations in Miami/Los Angeles. TCB is de werkarm van het OLB in toeristische aangelegenheden, die na de ondergang van de Nederlandse Antillen nog één jaarverslag (2011) had laten zien en sindsdien in verval was geraakt. Maar met het aantreden midden in de pandemie van een nieuwe jonge CEO, Miles Mercera, kwam er weer leven in de brouwerij.
De tweede mijlpaal was de beëdiging op 23 december van Hennyson Thielman als gedeputeerde voor economische zaken en financiën met inbegrip van toerisme, als opvolger van de om schimmige redenen afgetreden populaire politicus Elvis Tjin Asjoe. Niet omdat hij inhoudelijk van zich had doen spreken, want de nieuwkomer wisselde gewoon stuivertje met zijn voormalige baas. Wel omdat hij als jongere de verwachting wekte van meer elan en openheid.
Het afgelopen voorjaar kwam Thielman met een eerste proeve van eigen beleid in de vorm van een Engelstalig document van 33 pagina’s, het Tourism Recovery Plan, vooral veel foto’s en hapklare brokken content, in te zien via de sites van OLB en TCB. Het leek heel wat, maar bleek bij nader inzien een samenraapsel uit het Amerikaanse rapport van 2017 en het Masterplan 2030, vermengd met resultaten van een vroege (juli 2020) vluchtige enquête van de branchevereniging BONHATA over de gevolgen van het coronagevaar. Hoofdbestanddeel was een lijst van twintig topattracties, waarmee de long-desired transition to quality tourism gestalte zou krijgen. Onder het motto: we willen u dolgraag weer van dienst zijn.
Wereldwijd heeft corona mensen aan het denken gezet over de wereld waarin we leven, de onderlinge financieel-economische afhankelijkheid en verbondenheid met name, de nieuwe problemen van dien en oorzaken zoals het hardnekkig geloof in groei al gaat de aarde eraan ten onder. Ook het internationaal toerisme is daardoor in een ander daglicht komen te staan. Niet dat nu overal mensen spontaan en massaal terugkomen van hun dwaalwegen, maar het draagvlak voor radicale verandering is in ieder geval sterker geworden.
In het OLB daarentegen waant men zich gemakkelijk op een andere planeet. Zelfs klimaatverandering wordt niet gezien als iets waar men medeverantwoordelijk voor is. Alsof de toeristen voor wie de vlag wordt gehesen uit de lucht komen vallen of door speelse walvissen op de smetteloze stranden worden gedropt. Rijna of Thielman hoeft maar te zinspelen op een slagvaardige afremming van het cruisetoerisme, of hij is zijn leven al niet zeker meer. Vandaar dat de havenmeester op 2 september met een gerust hart het coronatijdperk kon afsluiten en zich verbroederen met de bemanning en passagiers van de Equinox. Het was even wennen, maar in november staan al weer 18 schepen op de rol.
De door de TCB georganiseerde Bonaire tourism summit van een week geleden, World tourism day, in het gerenommeerde Marriott deed de deur dicht, als teken dat ook jongeren het wel uit hun hoofd zullen laten de bakens daadwerkelijk te verzetten. Trendwatcher en beroepsdwarsligger Igor Beuker mocht weliswaar de top openen met een vurig pleidooi voor out-of-the-boxdenken, maar het contrast met de praatjes van de daarop volgende specialisten uit de business had niet groter kunnen zijn.
De deelnemers werden overigens vergast op een onafbreekbare goody bag – Made in Vietnam – met een balpen, magneetje voor op de koelkast en issue 25 van het In Flight Magazine van Divi Divi Air. Van de hiervoor genoemde beleidsdocumenten, in welke taal dan ook, ontbrak elk spoor.
