Wortel schieten in een ander land… Hoe doe je dat eigenlijk? Of is er bar weinig dat je als vreemdeling zelf kunt doen? Omdat je per slot van rekening maar hebt af te wachten wat de mensen van dat andere land met jou willen. Of ze gastvrij zijn, je aardig vinden, werk voor je hebben of – dat kan ook nog – wettelijk verplicht zijn jou zonder gedoe toegang te verlenen.
Langzamerhand kan ik de keren dat ik ergens vreemdeling ben geweest niet meer tellen. Dus ik zou het klappen van de zweep moeten kennen. Maar dat valt vies tegen. In organisatorisch opzicht – wat voor stappen je moet zetten en hoeveel tijd je daarvoor moet uittrekken – kun je wel ervaring opbouwen, maar verder zijn zo veel variabelen in het geding dat het telkens weer een nieuwe opgave is en de uitkomst altijd onzeker.
Maakt het dan geen wezenlijk verschil met welke motief je je als vreemdeling aandient, waarom je het ene land hebt verlaten en het andere opgezocht? Eigenlijk alleen als je aannemelijk kunt maken dat je in het land van herkomst vervolgd werd of in levensgevaar verkeerde.
De redenen voor het vertrek zijn trouwens meestal veel duidelijker dan de verwachtingen die mensen hebben van hun bestemming. Elke landverhuizer doorloopt een individueel proces van afwegingen, keuzes en beslissingen. Met alle verschillen in het wortel schieten van dien.
In elk geval kan ik iedereen aanraden als uitgangspunt te nemen dat ‘ze’ daar, waar jij heen wilt, niet op je zitten te wachten. Zelfs als je aanwijzingen meent te hebben dat je in hun midden hélemaal zou passen of dat ze wat jij te bieden hebt heel goed zouden kunnen gebruiken.
Mensen, zeker zij die nooit als ‘vreemdeling’ een sprong in het diepe hebben gewaagd, zijn doorgaans aartsconservatief. En hoe minder ze zelf in hun mars hebben, hoe meer eigenwijs en eenkennig ze zich opstellen. En dan ben je als vreemdeling letterlijk de eerste de beste pispaal. Dus wen bij voorbaat maar aan de gedachte dat je ervoor zult moeten knokken. Je inleven in hen en je aanpassen, wel voor jezelf opkomen maar op tijd weten te slikken, op je bek gaan en opnieuw beginnen: het hoort er allemaal bij.
Binnen dat kader maak je je persoonlijke keuzes, afhankelijk van de ambities en de energie die je nog over hebt of ergens uit kunt halen. Een schoolverlater uit een achterbuurt in een Afrikaanse miljoenenstad gaat ongetwijfeld anders te werk dan een alleenstaande ouder met een paar kinderen uit een ontspoorde modelstaat in Latijns-Amerika. En de pensionado’s uit overontwikkelde landen met een hang naar de tropen hebben weer ándere manieren.
Het zou voor alle mensen met gezonde kriebels die liever niet bij de pakken neerzitten een zegen zijn, als de heersende machten in de wereld zo ver kwamen dat ze niet alleen hun eigen geld en kapitaal vrij lieten circuleren, maar ook doodgewone onderdanen met allerminst buitensporige behoeften en verlangens.
Ik vrees echter dat de daarvoor vereiste genetische modificatie in altruïstische richting te langzaam zal verlopen om een dam op te werpen tegen de volstrekt roekeloze omgang van de diersoort mens met zijn natuurlijke hulpbronnen.
